Ocenianie kształtujące

Strategie oceniania kształtującego:

Nauczyciel, który stosuje ocenianie kształtujące:

Określa cele lekcji i formułuje je w języku zrozumiałym dla ucznia

Nauczyciel przed przystąpieniem do planowania lekcji zastanawia się, jakie cele chce zrealizować z uczniami podczas lekcji. Określa też, co chce, aby uczniowie osiągnęli. Często cel, który stawia sobie nauczyciel, może być dla ucznia niejasny. Dlatego nauczyciel musi go tak sformułować, aby stał się on zrozumiały dla każdego ucznia. Pod koniec lekcji wraz z uczniami nauczyciel sprawdza, czy cel został osiągnięty.

Ustala wraz z uczniami kryteria oceniania, czyli to, co będzie brał pod uwagę przy ocenie pracy ucznia

Uczeń musi wiedzieć, co dokładnie będzie podlegało ocenie. Nauczyciel sam lub wraz z uczniami ustala kryteria oceniania  - co będzie brane pod uwagę przy ocenianiu (NaCoBeZu).

Czyli, co będzie dowodem na to, że cele zostały osiągnięte.
Kryteria pomagają uczniom przygotować się do sprawdzianu oraz wykonać pracę tak, aby postawiony przez nauczyciela cel został zrealizowany. Nauczyciel konsekwentnie ocenia tylko to, co wcześniej zapowiedział.

Stosuje efektywną informację zwrotną

Nauczyciel zamiast stawiać ocenę sumującą przekazuje uczniowi komentarz do jego pracy. Dobra informacja zwrotna jest sztuką, ale zawsze powinna zawierać cztery elementy:

• wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia,
• odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia,
• wskazówki, w jaki sposób uczeń powinien poprawić tę konkretną pracę,
• wskazówki, w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej.

Informacja zwrotna musi być ściśle związana z kryteriami oceniania określonymi przed wykonaniem zadania (czyli z NaCoBeZu).

Rozróżnia funkcje oceny sumującej i kształtującej

Ocena sumująca ma znaczenie przy podsumowaniu wiedzy nabytej przez ucznia i zwykle ogranicza się do stopnia. Ocena kształtująca służy uczniowi do tego, aby uświadomił sobie, co zrobił dobrze, co źle i jak może poprawić swoją pracę. Towarzyszy ona i pomaga uczniowi w trakcie procesu uczenia się. W ocenianiu kształtującym rozdzielamy ocenę sumującą od kształtującej, uczeń otrzymuje mniej ocen (stopni), a częściej informację zwrotną od nauczyciela czy kolegi.

Buduje atmosferę uczenia się, pracując z uczniami i rodzicami

Warto poświęcić czas na dyskusję o tym, jak uczniowie się uczą i co pomaga im się uczyć. Atmosfera sprzyjająca uczeniu się przejawia się większym poczuciem własnej wartości uczniów, zaangażowaniem w proces uczenia się, samodzielnością, umiejętnością współpracy oraz świadomym i odpowiedzialnym uczeniem się. Rodzice są partnerami i pomocnikami nauczyciela w nauczaniu swoich dzieci.

Potrafi formułować pytania kluczowe

Pytania kluczowe to pytania, które skłaniają uczniów do myślenia. Takie pytania ukazują uczniom szerszy kontekst omawianego zagadnienia, zachęcają do poszukiwania odpowiedzi i silniej angażują w naukę. 

Potrafi zadawać pytania angażujące ucznia w lekcję

Zadawanie pytań w ocenianiu kształtującym polega na włączaniu wszystkich uczniów w myślenie nad rozwiązywaniem problemu postawionego przez nauczyciela. Ma temu służyć m.in.:

• wydłużenie czasu oczekiwania na odpowiedź ucznia,
• kierowanie przez nauczyciela pytania do wszystkich uczniów, a nie tylko do zgłaszających się,
• poszukiwanie w parach odpowiedzi na pytania nauczyciela,
• niekaranie za błędne odpowiedzi,.
• Zadawanie uczniom pytań „otwartych”.

Wprowadza samoocenę i ocenę koleżeńską

Uczniowie – na podstawie podanych kryteriów oceniania – wzajemnie recenzują swoje prace, dają sobie wzajemnie wskazówki, jak je poprawić. Ma to dwojaki sens: z jednej strony dobrze rozumieją kolegę, którego pracę sprawdzają, gdyż przed chwilą wykonywali to samo zadanie, a z drugiej – uczą się od swojego kolegi: ustalania kryteriów oceniania (co oceniam?) i umiejętności dawania informacji zwrotnej (jak to komunikuję?)

Jeśli uczeń sam potrafi ocenić, ile się nauczył i co jeszcze musi zrobić, aby osiągnąć wyznaczony cel, to pomaga mu to w procesie uczenia się i czyni z niego aktywnego i odpowiedzialnego uczestnika tego procesu.

5 STRATEGII OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO

STRATEGIA 1. CELE I KRYTERIA SUKCESU
Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu.
Nauczyciel stosujący pierwszą strategię OK powinien dbać o to, aby uczniowie podczas lekcji znali jej temat, cele oraz kryteria sukcesu. Czym są kryteria sukcesu? Najprościej rzecz ujmując: to, po czym można poznać, że cel lekcji został zrealizowany. Dobrą praktyką jest podanie uczniom gotowych materiałów do wklejenia do zeszytu (zawierających: temat lekcji, cele i kryteria sukcesu; przykład: tabela 1.). Ponadto nauczyciel powinien się upewnić, czy uczniowie rozumieją przedstawione cele i kryteria, a w toku lekcji powracać do nich, aby sprawdzić stopień ich realizacji. Kryteria sukcesu służą również do podsumowania lekcji, a jednocześnie stanowią wytyczne do ustalenia, jaki materiał będzie podstawą sprawdzianu. Cele i kryteria sukcesu przedstawia się z perspektywy ucznia, dlatego zawierają sformułowania typu: wyjaśnię, opiszę, wskażę.

STRATEGIA 2. DIALOG
Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań przynoszących informacje, czy i jak uczniowie się uczą.
Lekcja, na której nauczyciel stosuje drugą strategię OK, jest dialogiem pomiędzy nauczycielem a uczniami. Nauczyciel zadaje pytania, które stymulują ciekawość uczniów oraz zachęcają ich do rozważań i poszukiwania odpowiedzi. Zalecane jest zadawanie zadań mających na celu odświeżenie wiedzy i odwołanie się do informacji, które uczniowie już posiedli. Są to pytania odwołujące się m. in. do porównań oraz wyszukiwania różnic i podobieństw. Na tym etapie można także tworzyć mapy myśli.
 

STRATEGIA 3. INFORMACJA ZWROTNA
Trzecia strategia to udzielanie uczniom informacji zwrotnej (IZ). Aby ocena pracy ucznia mogła być przez niego wykorzystana w procesie uczenia się, powinna mieć formę wyczerpującego komentarza. Informacja zwrotna zawiera odpowiedzi na cztery pytania:
1. Co uczeń zrobił dobrze?
2. Co należy poprawić?
3. Jak należy to poprawić?
4. Jak uczeń ma się dalej rozwijać?
Informacja zwrotna powinna się odnosić do wcześniej ustalonych kryteriów sukcesu. Wówczas daje uczniom możliwość racjonalnego kształtowania własnej strategii uczenia się oraz poczucia odpowiedzialności za swoje osiągnięcia.

STRATEGIA 4. WSPÓŁPRACA UCZNIÓW CZYLI WZAJEMNE NAUCZANIE
Sprawianie, aby uczniowie mogli wzajemnie korzystać ze swojej wiedzy i swoich umiejętności (wzajemne nauczanie).
Człowiek najlepiej uczy się w grupie – to stwierdzenie jest podstawą czwartej strategii OK. Uczniowie uczą się od siebie nawzajem, uczą się także współpracy (szczególnie podczas pracy metodą projektu), a nauczyciel daje im czas na dyskusję i wspólne ustalanie odpowiedzi. Rozmowa uczniów o tym, czego się uczą, wiąże zdobywaną wiedzę z tym, co już wiedzą i umieją, pomaga im więc lepiej zrozumieć nowe zagadnienia. W ramach czwartej strategii stosuje się ocenę koleżeńską. Na podstawie poznanych wcześniej kryteriów uczniowie przekazują sobie informacje zwrotne o wykonanej pracy.

STRATEGIA 5. ODPOWIEDZIALNOŚĆ
Wspomaganie uczniów, aby stali się autorami procesu swojego uczenia się.
Elementy piątej strategii OK to działania motywujące uczniów, m. in. budowanie zainteresowania nauczanymi zagadnieniami, wskazywanie przydatności nauczanych treści w życiu codziennym, odnoszenie poznanych treści do otaczającego świata, zapraszanie do współpracy rodziców, zachęcanie uczniów do stosowania samooceny. Może to być zadawanie pytań kluczowych, czyli takich, które w ciekawy sposób pokazują szerszy kontekst tematu (np. Jak odróżnisz wodę destylowaną od wody mineralnej? albo Kwasy - sprzymierzeńcy czy wrogowie?).